آثار باستانی جاغوری

آثار باستانی جاغوری
………….
در جاغوری صدها مکان و آثار باستانی‌ هستند که در معرض خطر نابودی جدی‌اند. نه مردم چندان ارزش این میراث‌های کهن را می‌دانند و نه نهادهای دولتی و غیردولتی هستند که از آن‌ها نگه‌داری کنند. باد و باران، دزدان و عتیقه‌فروشان شب و روز به تاراج این کهن میراث بشری مشغولند. غیرحرفه‌ای، بدون دانش باستان‌شناسانه، غیرعلمی و غیرمسئولانه شب‌ها کنده‌کاری می‌کنند و به یغما می‌برند. عده‌ای ناسپاس نیز با آنان هم‌کاری می‌کنند.
غارشاه الیادتو، برج قلعۀ شار یا کوه دیدو که در میان الیادتو، باریک و شارزایده است، سلسله غارهای عهد بودایی چوپان‌قول شارزایده، غارهای باستانی بیدسای به ویژه چهل‌زینه، غارهای باستانی لالاخیل، حصار، بالخانه‌غار، جیره غار، سه‌پایه غار مهترخیل، مزار چوب بی‌بی، مزار آب چق‌چق در سلسله غارهای باستانی قول شاه‌مردان، گورستان تاریخی شارزایده، غارهای باستانی قلندری، غارهای لومان، تناغار، غارچاکه، غار سوخته، کوه اود یا سبدکو، قلعۀ رئیس، کهنه‌ده، نوده، قلعۀ حاجی انور، قلعۀ جرنیل، قلعۀ نظامی شش‌برجه، قلعۀ ده‌جتنی پاتو، کوه خاکریز یا شیخی بادآسیاب، شهرجرم در انگوری، قبرستان پامی‌خاگا در پیدگه، شامی‌ها یا گورستان زرتشتیان در سنگ‌سوراخ، خارتیزک و پاتو، گورستان بیگ‌ها، الغوها، سوزکوشه، کوشه‌ها، مزار بیگ‌ها، سیاه‌ده، تینه‌ده غارسنگ و… از آثارهای مهم جاغوری‌اند که همه در شرف نابودی قرار دارند.
باتوجه به این‌که ریاست اطلاعات و فرهنگ غزنی و وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان هیچ برنامه‌ای برای ثبت، ضبط، نگه‌داری و بررسی آثار تاریخی جاغوری روی دست نداشته‌اند و ندارند، نگارنده با عده‌ای از دوستان به ثبت و نگه‌داری آن‌ها اقدام کرده‌ایم، بدون هیچ چشم‌داشتی و حمایتی، امید است که از نابودی و به یغما رفتن آن‌ها جلوگیری کرده باشیم.
ایدۀ این طرح زمانی شکل گرفت که از غارهای بیدسای، حصار، غارشاه، سرشار، غارهای چوپان‌قول شارزایده و خاکریز دیدن کردم و با آثارهای کهن هزار سالۀ تاریخی روبه‌رو شدم که همه در حال نابودی بودند. این وضعیت مرا واداشت تا با دوستانم، مشورت کنم و آنان را وادار کنم که، حالا که دولت روحیۀ حمایت‌گری ندارد و نهادهای بین‌المللی توجهِ به این منطقۀ دور افتاده ندارند، بهتر است خود مان دست به کار شویم. نخست این کهن میراث‌های بشری را به مردم مان و جهان معرفی کنیم و پس از آن، از دولت و نهادی‌های بین‌المللی بخواهیم که برای نگه‌داری آنان اقدام کنند.

شریعتی سحر