اَرغَنداب جنوبی
بخش چهارم
…….
هزارۀ دای‌کلان، خلج، زاولی، شاهو، قلندر، دای‌چوپان و شالی از گذشته‌های دور در مناطق هیرمند، نیمروز تا قندهار، ارزگان، زابل و غزنی زندگی می‌کردند. این طوایف به نام ترک بیشتر در نواحی قندهار می‌زیستند. شریف ادریسی، 549 خورشیدی در این باره می‌نویسد که قندهار شهر بزرگ است و پرنفوس و مردم آن گردصورت و لباس ترکانه دارند (حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، زبدۀ التواریخ، ج2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، 1380، ص 137).
نام‌های هزاره‌گی مانند سنجری، کوهک، ناگهان، مناره، تاپیتو، کته‌سنگ، خسروان، شوی، نان، جولا خواجه ملک، مرنجان، سرده، سیخ‌چوله، گل، قلعه‌چه، منصورآباد، بابران، میراوخوران و… در ناوۀ ارغنداب و قریه‌های چلغور، صالحان، زنگی، ده‌زنگی، اسپ‌روان، پاشمول، گلک، تلوکان، موشان، آشوغه، تاخونی، ده میراثی، چل‌غوری، رباط، اشرف و… در اطراف قندهار نشان از زیستگاه هزاره‌ها در این مناطق دارند (جلد سوم اطلس قریه‌های افغانستان، کابل، صدارت عظمی، 1308 – 1372 و روزنامۀ طلوع افغان شماره 262، قوس 1356، ص 3 – 17).
در تاریخ معصومی در دورۀ تیموریان آورده شده است: «در اُلوس هزارستان قندهار از زر سرخ و سدرد و سیاه رواج نیست و سودای ایشان به پارچه و کفش و آن‌چه از این قسم است.» (تاریخ سند معصومی، به انضمام مقدمه، حواشی، تعلیقات و فهارس نوشتۀ بکری، محمد معصوم، مصحح، داوود پوته، عمر بن محمد، تهران: اساطير، 1382، ص 133).
شیخ ابوالفضل غلامی دکنی در حدود چهارصد سال قبل در کتاب آیین اکبری دربارۀ هزاره‌های حوالی و حواشی قندهار آورده است: «هزارۀ دهله 454 گوسفند،20 خروار غله،300 س 500 پ، هزارۀ به نجه بنجی (پنج وایی. م) 160 گوسفند.15 س،500 پ، ولایت تیرین قلعۀ مستحکم دارد. 1500 گوسفند،1000 خروارغله، قوم هزاره 1500 س،3000 پ. از غزنی تا قندهار و از میدان تا نواحی بلخ مسکن هزاره است و زیاده از صدهزار خانه و سوم بخش او سوار اسب و گوسفند و بز دارند.
بلیو(blew) می‌نویسد: «آن‌ها «هزاره» مناطق وسیع از کشور را در ید صلاحیت داشته، از حدود کابل و غزنی تا هرات دریک بخش (جغرافیایی – م) و از نزدیکی قندهار تا بلخ از سوی دیگر، وسعت سرزمین و محلات هزاره است.»(فولادی، حسن، هزاره‌ها، ترجمۀ عالمی‌کرمانی، تهران: عرفان، چاپ دوم، 1387، ص 84، (برگردان از متن انگلیسی).
این هزاره‌ها از ارغنداب جنوبی و اطراف قندهار توسط نادر شاه افشار و احمد خان ابدالی به بغلان، پروان، پنجشیر، بدخشان، تخار، قندوز و ترکستان کوچیدند. اکنون طوایف این آوارگان با همان نام‌های کهن در این مناطق زندگی می‌کنند. به طور نمونه هزاره‌های کوچانده شده از دهلة ارغنداب جنوبی اکنون به نام طایفة داله و دهله در مالستان، قندوز و بغلان زندگی می‌کنند.
هزاره‌های باقی مانده در قندهار و ارغنداب، در قریه‌های خانه گیردآو، قلاچه، ملایان، زن آباد، درازآو، میرآوخوران، ده سَوزِی، سرده، منصور آباد در مرور زمان پشتون شدند. هزاره‌های اهل‌سنت خاکریز و دیگر طوایف هزاره‌های اهل‌سنت در ارغنداب و قندهار، به خاطر ازدواج با پشتون‌ها، چهره عوض کردند و اکنون به سختی قابل تشخیص‌اند؛ تنها هزاره‌های خاکریز قابل شناسایی‌اند که آنان خود را تیموری می‌گویند.
ادامه دارد
یاهو!